Erken over yetmezliği veya erken menopoz, özellikle çocuk sahibi olmak isteyenler için çok önem taşımaktadır. Bu nedenle de olası menopoz zamanının önceden belirlenebilmesi gereklidir.
Kimin erken menopoza gireceği bilinmemektedir. Ancak kadınlar bir anda menopoza girmezler, bu süreç belirli bir zaman alır. Bu nedenle son yıllarda geliştirilen AMH gibi bazı testler en azından, 3-4 yıl öncesinde uyarı verebilir. Genellikle yeni evlenmiş çiftler, gebelikten korunma konusunda hekime başvururlar. Özellikle 30 yaşını aşmış böyle hastalarda daha dikkatli davranarak yumurtalık reservini (Yumurtalıklardaki yumurta hücre sayısını) belirlemek için testler yapılması uygun olabilir. Böyle gerek klinik ve gerekse testler sonucunda prematüre over yetmezliği olasılığı bulunan bu hastalara, fertilite planlanmasında uyarıcı olmak, fazla beklememesi ve biran önce çocuk sahibi olması önerilebilir.
Özellikle çocuk sahibi olmak isteyen hastalarda gebelikten korunma ve olası gebelik şansının belirlenmesi gibi konularda hekimler yol gösterici olmalıdır. Bu amaçla Over reserv belirteçleri yararlı olabilmektedir. Bu konuda kişisel deneyimlerimizin ve çalışmalarımızın gösterdiği gibi, kadının yaşı, şikayetleri, adet düzeni, ultrasonografide yumurtalıkların görünümü ve hormon testleri birlikte değerlendirildiğinde yararlı olabilmektedir.
Hatta son yıllarda yapılan bazı çalışmalarda, bazı modeller oluşturularak, bir kadının kaç yaşında menopoza girebileceği dahi öngörülmektedir. Yani bir kadının kaç yaşında menopoza girebileceği tahmin edilebilmektedir. Bu amaçla, AMH ölçümleri, 2 ölçüm arasındaki fark, anne menopoz yaşı gibi kriterler değerlendirilmektedir. Ancak bu çalışmalarda, menopoz yaşına yakın olanlarda isabet olasılığı, daha güçlüdür. Yani 30lu yaşlardaki bir insanın menopoz yaşını belirleyebilmek, 40lı yaşlara oranla daha zayıftır. Bu konuda birden fazla kriter kullanılması ve hekimin deneyimi çok önemlidir.
Şekil-1: Normalde, kadınlarda yumurta hücreleri oluştuktan itibaren, menopoza kadar olan dönemde devamlı azalma eğilimindedir. Bu nedenle menopoz öncesinde bu azalmış yumurta reservini belirleyebilmek mümkündür.
Erken Over Yetmezliği kalıcı mıdır?
Erken menopoz tanısı konmuş bazı hastalarda, yıllar sonra dahi yumurtalık fonksiyonları geri dönebilmektedir. Yani tedaviye gerek kalmadan yıllar sonra kendiliğinden adet görebilmekte ve hatta çocuk sahibi dahi olabilmektedirler.
Ne yazık ki, pekçok hasta, erken menopoz teşhisi konmuş, gereksiz yere tedaviye alınmış ve çocuk sahibi olma umudunu kaybetmiş olarak başvurmaktadır. Halbuki bu hastaların bir kısmı, tedaviye dahi gerek kalmadan adetlerini görebilmektedir. Bu konuda en fazla olumsuz etkilenen genç ve henüz çocuğu olmayan kadınlardır. Çocuk umudunu yitiren bu kadınlar psikolojik ve sosyal açıdan aşırı zarar görmektedir. Evli olan bazı çiftlerin aile bütünlüğü bozulmakta, boşanmalar dahi görülebilmektedir. Erken menopoz teşhisi konmuş ve menopoz tedavisi için başvuran ve gebe kalıp çocuk sahibi olan hastalarımız az değildir.
Unutamadığım bir çift, erken menopoz teşhisi ile tedavi için bana başvurmuştu. Yaşı 41 olan hastanın testleri de teşhisi destekler nitelikteydi. Yani hasta tüm umudunu yitirmiş, gerçek bir erken menopoz idi. Buna rağmen, tecrübelerime dayanarak, reçeteyi verdikten sonra, bir uyarıda bulundum. “Bu ilaç gebeliği engellemez, çocuk istemiyorsanız korunmanız gerekir” dediğimde karı-koca birbirlerine bakıp, gülümsediler. Nedenini sorduğumda bana şu yanıtı verdiler “Hocam biz ikisi Amerikada olmak üzere 4 kez tüp bebek denedik, artık bu konuda umudumuzu kestik” dediler. Halbuki ben standart bir hasta bilgilendirmesi yapmıştım. Sonuçta hasta 3 ay sonra gebe kaldı ve sağlıklı bir çocuk sahibi oldular.
İşte bu nedenlerle erken menopoz teşhisinde aceleci olmadan, hastanın umudunu yitirici davranışlardan kaçınmak gerekir. En azından, özellikle genç hastalarda, erken over yetmezliği tanısı koyup, olayın kendiliğinden düzelme umudunun olduğunu ifade etmek uygun bir davranış olacaktır.
Özellikle genç hastalarda, tüm bulgular erken menopozu gösterse dahi, yanılma payı olabileceğini unutmamak gerekir.
